Οι αμμοθύελλες και οι ηλεκτρικές καταιγίδες αποτελούσαν συνήθη φαινόμενα στην επιφάνεια του νεοσύστατου πλανήτη Βίρις. Γι' αυτό και μόλις επιβεβαίωσα τις δυσχερείς συνθήκες, πλησίασα αρκετά το πυρηνοκίνητο διαστημόπλοιο μου και μπήκα σε τροχιά γύρω του. Ύστερα περίμενα την εξωγήινη φύση να καταπραΰνει την άτη της.

Εκείνη την περίοδο είχα αναλάβει πλοηγός ενός μικρού σχετικά αεροσκάφους ειδικό για προσγείωση και παραμονή σε ουράνια σώματα με ευδιάβρωτη αργιλώδη σύνθεση. Αν και το σκάφος ήταν σχεδιασμένο για περίτεχνους ελιγμούς, εσωτερικά δεν μου άφηνε πολλά περιθώρια πρακτικής αλλά και ψυχικής ευρυχωρίας. Αποστολή μου ήταν μονάχα η καταμέτρηση και καταγραφή των δεδομένων ενός, σχετικά μικρής ηλικίας, πλανητικού συστήματος, στον γαλαξία Μολπαδία. Το σύστημα περιλάμβανε μονάχα τέσσερις πλανήτες σε τροχιά γύρω από το αστέρι του και είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων η ταχεία διαμόρφωση των υπεδάφιων στρωμάτων και κυριότερα το φαινόμενο της δορυφομοιρίας. Βλέπετε, οι νεότευκτοι αυτοί πλανήτες μοιράζονταν τους ίδιους δορυφόρους οι οποίοι με μια ασαφή, προς το παρόν, περιοδικότητα εναλλάσσονταν από πλανήτη σε πλανήτη σε έναν δαιδαλώδη χορό τροχιών με μοναδικό συντονιστή την αναγκαία και αναπόφευκτη δύναμη της βαρύτητας. Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθούσε με δέος και έντονα ορμητικό ενδιαφέρον τις πρώιμες φάσεις του συστήματος. Τα δεδομένα του άλλαζαν διαρκώς με ασταθείς ρυθμούς. Οι θερμοκρασίες, η σύσταση και το μέγεθος των ατμοσφαιρών, τα επικρατούντα στοιχεία, οι ταχύτητες περιστροφής μεταβάλλονταν άρδην ύστερα από κάθε επίσκεψη μου.

Εξέχουσα θέση μέσα σ 'αυτόν τον διαπλανητικό οργασμό κατείχε ο τελευταίος -σε απόσταση από το άστρο- πλανήτης Βίρις. Στο έδαφος του είχα ήδη ανιχνεύσει απομονωμένα μόρια, παρόμοια του "δικού μας" RNA, θραύσματα από πρωτοπλάσματα -στα οποία παρασιτούσαν άκρως παθογόνοι ιοί- και διάφορους μονοκύτταρους μικροοργανισμούς που θύμιζαν μικρόβια και βακτήρια σε καινοφανείς σχηματισμούς. Την αξιολόγηση των παρατηρήσεων μου δυσκόλευε προς το παρόν η αδιάλειπτη μετάλλαξη και η σύντομη διάρκεια ζωής τους. Παρόλα αυτά οι επιστήμονες είχαν πλέον την τεχνολογία να τροφοδοτήσουν τους εξομοιωτές με τα απαραίτητα δεδομένα ώστε να εισπράξουν τις πληροφορίες για το πολυπόθητο ενδεχόμενο ανάπτυξης εξωγήινης ζωής.

Σε αυτήν την ξεχωριστή αποστολή, μου παρασχέθηκε το περισσότερο ευέλικτο διαστημόπλοιο του ερευνητικού σταθμού. Οι αεροτομές του θύμιζαν μαχητικό αεροσκάφος και τα υπερσύγχρονα πτερύγια "μεταβλητής γεωμετρίας" μου επέτρεπαν να προσγειώνομαι σχεδόν οπουδήποτε επιθυμούσα.

Παρόλο που το όλο εγχείρημα επρόκειτο να μου προσφέρει ένα διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό, κάποιες ατυχείς επιλογές του παρελθόντος εξακολουθούσαν να απειλούν την οικονομική μου ευμάρεια. Όχι κάτι το τρομερό. Όμως σε περίπτωση που αποφάσιζα αποσυρθώ από το επάγγελμα του διαστημικού πιλότου, εκτιμώ πως θα μου ήταν αδύνατο να συμβιβαστώ με ένα επάγγελμα κατώτερο αυτού. Το μόνο που επιθυμούσα ήταν να πάρω τους δίσκους μου, τα βιβλία μου, τον υπολογιστή μου, να απομονωθώ στον Οϊζύ-29 και να μην ξαναδώ άνθρωπο. Αυτό ήταν το πλάνο ζωής. Να γεμίσω τις τσέπες μου με αρκετά χρήματα για την επιδιωκόμενη αυτονομία μου και μετά... καλά στερνά.

Απόρροια της οικονομικής μου δυσπραγίας ήταν η σύμβαση που είχα υπογράψει προσφάτως με ένα Κέντρο Έρευνας στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Παρακλάδι αυτού αποτελούσε ένα ανώνυμο τμήμα που χρηματοδοτούνταν από ανώνυμους χορηγούς. Σκοπός αυτού αποτελούσε η κατανόηση του πως ακριβώς σκέφτεται το ανθρώπινο ον. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να παρατηρήσω πως τα στελέχη αυτής της επιστημονικής σέχτας συνήθιζαν να αυτοαποκαλούνταν ως οι μοναδικοί αυθεντικοί απόγονοι του Αριστοτέλη, καθότι αυτός ήταν ο πρώτος άνθρωπος που σκέφτηκε για το πως σκεφτόμαστε. Όμως σε μια συζήτηση που είχα μαζί τους συμπέρανα πως οι γνώσεις τους για το σύνολο έργο του μεγάλου Σταγειρίτη ήταν από πενιχρές έως και μηδαμινές. Πως μπορεί κανείς να θεωρεί τον εαυτό του επιστήμονα δίχως να στοχάζεται για το καθολικό; Αυτή η απορία ήταν που με απώθησε αρχικά. Όταν όμως ενημερώθηκα για το μέγεθος της αμοιβής μου -το οποίο και αιδούμαι να αναφέρω- οι αναστολές μου εξανεμίστηκαν ως δια μαγείας.

Οι οδηγίες που μου είχαν δοθεί ήταν ρητές. Μόλις έκρινα πως βρισκόμουν σε κατάσταση διαύγειας και ηρεμίας θα φορούσα στο κεφάλι μου τον πειραματικό μηχανισμό που μου είχαν προμηθεύσει και θα πατούσα το κουμπί έναρξης. "Κράνος της Σκέψης" ήταν η προσωρινή ονομασία του και δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα κράνος γεμάτο λαμπιόνια, καλώδια και αισθητήρες, του οποίου το ενσωματωμένο λογισμικό υποτίθεται πως θα κατέγραφε την αλληλουχία των συνειρμών του εκάστοτε υποκειμένου. Επίσης μου επισημάνθηκε πως καθ' όλη τη διάρκεια του πειράματος χρειαζόταν από μέρους μου να επιθυμώ ή ακόμη και να αποζητώ την καταγραφή των ελεύθερων μου σκέψεων και ιδανικότερα να αισθάνομαι την ίδια την χαρά της αυτονομίας, της αυτοβουλίας και του αυτοκαθορισμού. Τέλος με προειδοποίησαν να μην κάνω το λάθος και αποκοιμηθώ με τούτο τον εφαπτόμενο μηχανισμό στο κεφάλι. Ένας από τους πρώτους εθελοντές είχε διαπράξει τούτο το σφάλμα με αποτέλεσμα να υποστεί "αντιληπτικό ίλιγγο". Δηλαδή μία ψευδαισθησιογόνα πάθηση όπου το υποκείμενο αντιλαμβανόταν ότι ξυπνούσε τη στιγμή ακριβώς που κοιμόταν, ενώ αντίθετα έπεφτε σε λήθαργο μόλις ξυπνούσε. Όταν ρώτησα τι απέγινε ο εθελοντής, εισέπραξα μία απάντηση τόσο μελετημένα ανακουφιστική που πρόδιδε την κεκαλυμμένη ταραχή τους. Δεν ήμουν σίγουρος για τον λόγο, όμως μετά την τελευταία τους παραίνεση μου ήρθε στο μυαλό ο Paul Valery που σημείωνε εμφατικά ότι "εάν βλέπατε την ψυχή μου δεν θα μπορούσατε να φάτε".

Το πείραμα βρισκόταν ήδη στην φάση Beta και υποψιαζόμουν πως πολλά σφάλματα της προηγούμενης φάσης είχαν απαλειφθεί. Βέβαια το "Κράνος της Σκέψης" δεν προορίζονταν μονάχα για απλή καταγραφή, αλλά για ανάλυση του ίδιου του τρόπου σκέψης. Αναζητούσε αυτό που ονομάζουμε μεν με ευκολία, αλλά παραμένει άβατο της αντίληψης, τη "φύση της σκέψης μας". Γιατί όπως και να το κάνουμε -παραφράζοντας τον Σοπενχάουερ- δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε ό,τι θέλουμε, μονάχα αυτά που μπορούμε. Η οριστική υλοποίηση μιας τέτοιου είδους κατασκευής θα μπορούσε να επηρεάσει τον ατομικό τρόπο σκέψης ή ακόμα και του σύγχρονου κοινωνικού φαντασιακού. Από την άλλη βέβαια, θα μπορούσε να γίνει εργαλείο τον διαγαλαξιακών υπερτροφικών αγορών, των οικονομικών ιδιοκτητών ή ακόμα και των πλανητικών κυβερνήσεων. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να μην καταφέρει απολύτως τίποτα. Εξάλλου δεν επρόκειτο να παράγει νέα σκέψη καθότι ήταν λογικά αδύνατο να υπερβεί τη νόηση των ίδιων των δημιουργών του. Τουλάχιστον όσο δεν βρισκόταν σε θέση να στοχαστεί για την ίδια του την ύπαρξη. Οι επιστήμονες τα γνώριζαν καλά αυτά αλλά ισχυρίζονταν πως απώτερος και μοναδικός σκοπός τους ήταν η διεύρυνση του ανθρώπινου πνεύματος. Όμως ήμουν πλέον βέβαιος πως η έμφαση που έδιναν στη δήθεν επιστημονική εχεμύθεια δεν δικαιολογούσε τον απόκρυφο χαρακτήρα του όλου εγχειρήματος. Κάτι το σκοτεινό προσιδίαζε στο πείραμα.

Καθότι ο "καταγραφέας σκέψεων" βρισκόταν σε αρχικό στάδιο, το μέγεθος του ήταν άκομψα μεγάλο και εξέλειπε καλαισθησίας. Επίσης δεν είχε προς το παρόν τη δυνατότητα να αντλήσει τα δεδομένα των εξωτερικών ερεθισμάτων ώστε να τα αντιστοιχίσει με τους τρέχοντες συλλογισμούς και γι' αυτό σκοπίμως υπερκάλυπτε σχεδόν ολόκληρη την κεφαλή του υποκειμένου, αφήνοντας εκτεθειμένα μονάχα τη μύτη, το στόμα και την κάτω γνάθο, αδρανοποιώντας έτσι τις αισθήσεις της όρασης και της ακοής. Πρώτος στόχος των επιστημόνων ήταν η αποθήκευση, η στοιχειοθέτηση και η αποκωδικοποίηση των αποκρυσταλλωμένων συλλογισμών, ώστε να μπορέσει τελικά το κράνος να τους επανεμφανίσει με τη μορφή γραπτού κειμένου. Η αλήθεια είναι πως στο πρόσφατο παρελθόν αποπειράθηκα να δοκιμάσω τις δυνατότητες του, με πενιχρά όμως αποτελέσματα. Τις πρώτες φορές το πρόγραμμα μου επέστρεψε, αντί για τις σκέψεις μου, μερικούς διάσπαρτους φθόγγους και επιφωνήματα. Αργότερα, στις επόμενες δοκιμές, η κονσόλα φανέρωσε προτάσεις άνευ νοήματος. Παραδείγματος χάριν "το σπαθί καλημέρα χνούδι" ή "τις νότες μωβ έφαγαν κρατήρα". Όμως δεν πτοούμουν. Η επιστημονική ομάδα με είχε ενημερώσει πως το πρόγραμμα είχε την ικανότητα προσαρμογής και αυτομάθησης. Η δουλειά που είχα αναλάβει οικειοθελώς, μου τόνισαν κατηγορηματικά, ήταν η χρήση του κράνους σε ώρες πνευματικής διαύγειας. Τίποτε άλλο. Τα υπόλοιπα θα τα αναλάμβαναν οι ίδιοι.

Κάποια στιγμή λοιπόν, ενόσω βρισκόμουν σε τροχιά γύρω από τον Βίρις, εντόπισα στο νότιο ημισφαίριο ένα βολικό σημείο προσγείωσης που παρέμενε απρόσβλητο από τον χαλασμό. Όμως η θέα και μόνο αυτού του ατίθασου πλανήτη μου γέννησε ένα αίσθημα ανάτασης και ψυχικής εξύψωσης. Σκέφτηκα πως οι συνθήκες ήταν ιδανικές για ακόμη μία πειραματική δοκιμή. Τελικά υπέκυψα στον πειρασμό και αντί να προσεδαφιστώ, έσβησα τα φώτα από τον πίνακα οργάνων, ανακάθισα όσο πιο αναπαυτικά μπορούσα, φόρεσα το πειραματικό κράνος, πάτησα το κουμπί εκκίνησης και αφουγκράστηκα τις σκέψεις μου:

Όπως ήταν αναμενόμενο, το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν τα άστρα. Και κυρίως εκείνα τα απρόσιτα που πιθανόν να έχουν ήδη πεθάνει. Σε κάθε περίπτωση, μοιραστήκαμε μαζί τους ένα κοινό σύμπαν, δεν το λες και λίγο. Όμως τα άστρα έχουν αξία μονάχα για την κατανόηση της φυσικής μας ύπαρξης. Ο κόσμος των άστρων δεν μπορεί να συνδεθεί με τα όνειρα μας. Μπορεί κάποιος να βρει νόημα ύπαρξης αφιερώνοντας τη ζωή του στη μελέτη τους, αλλά νόημα δεν υπάρχει στα ίδια τα άστρα. Κανένα νόημα δεν υπάρχει στα άστρα. Ήμουν σίγουρος γι' αυτό, σαν μικρό παιδί. Η βεβαιότητα έφεγγε μέσα μου σαν τον ήλιο μέσα σε μια σταγόνα νερό. Ο Σελίν μας επέκρινε πως αντί να κοιτάζουμε τα αστέρια, κοιτάζουμε τα πόδια μας, τη λάσπη, τα κομφετί του πανηγυριού. Κι όμως υπάρχει και εκεί σοφία. Υπάρχει και εκεί το ασύλληπτο. Ακόμη πιο μυστήριο θα ήταν να ανακαλύπταμε στη λάσπη μια νωπή πατημασιά ενός άγνωστου ζώου. Μακάρι να κατέβαινε ένα ζώο από μακριά. Μακάρι να μπορούσαμε όντως να ακούσουμε τη θάλασσα μέσα σε κάθε κοχύλι. Τι απογοήτευση όταν μάθαμε πως ήταν ψέματα τελικά. Μακάρι η φωτιά να επέλθει, να κρίνει τα πάντα και μετά να μείνει μονάχα χιόνι. Δηλαδή νερό σε σκόνη. Ο κίνδυνος όμως με το μίσος είναι ότι έτσι και αρχίσουμε και μισούμε, μισούμε πολύ περισσότερο απ' όσο υπολογίσαμε, απ' όσο θα μας βόλευε. Μισούμε υπέρ του βολικού, μισούμε υπερβολικά. Βέβαια όποιος δεν μισεί τίποτα, δεν επενδύει σε τίποτα το συναισθηματικό. Βλάπτει σοβαρά την υγεία το να αγαπά κανείς τους πάντες. Ο Bonnie Prince Billy τραγουδάει: "έχω μια αγάπη για τον καθένα που γνωρίζω", αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να τραγουδάει: "κρύβω ένα μίσος για τον καθένα που γνωρίζω". Μερικές φορές όμως η τρυφερότητα νικάει τη σκληρότητα. Κάποιοι πιστεύουν όχι μονάχα λίγες φορές, αλλά πάντοτε. H τρυφερότητα είναι προϋπόθεση του ανθρώπινου πολιτισμού. Πολιτισμός είναι η από κοινού αναμέτρηση με τον θάνατο. Η εκφάνσεις του πολιτισμού βρίσκονται σε αιτιώδη σχέση με την φάση της κοινωνικής εξέλιξης. Στον πυρήνα του ο ομηρικός άνθρωπος έχει τις ίδιες αγωνίες με τον σημερινό. Αυτό που αλλάζει είναι η προσέγγιση. Τα ομηρικά έπη είναι μία Βίβλος δίχως θρησκευτικότητα. Αν ήμουν ομηρικός ήρωας θα ήθελα να είμαι ένας ποδήνεμος και θεοείκελος τειχεσιπλήτης. Όντας προϊόν των καιρών μου, η ηθική μου για το δίκαιο θα απευθυνόταν σε μια ψυχή αθάνατη. Άμα όμως τελικά δεν πεθαίνει η ψυχή, γιατί να θυσιάσω το σώμα μου γι' αυτήν. Ας μη το φιλοσοφήσω καλύτερα. Οι φυγόπονοι ισχυρίζονται πως το να φιλοσοφεί κανείς δεν είναι παρά ένας άλλος τρόπος να φοβάσαι. Με άλλα λόγια να ενστερνιστείς το παράλογο που στην πραγματικότητα, ας μη γελιόμαστε, σημαίνει να το απωθείς. Δηλαδή να μη στοχαστείς ποτέ σου κάτι τόσο απροσδιόριστο όπως η μοίρα ή η σύμπτωση. Αυτά όμως αφορούν τη δυτική διανοητική πλαδαρότητα. Δηλαδή εκείνη την -δεσποτικών καταβολών- διανόηση που ούτως ή άλλως αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως άβουλο ον το οποίο παραμένει από τη φύση του στάσιμο μέχρι να κληθεί ένας ηγέτης για να του θέσει τους όρους της ύπαρξης του. Πιο συνοπτικά, αφορούν τη διανόηση που αναπαριστά τον άνθρωπο ως ένα οντολογικά ανελεύθερο ον. Και φυσικά η αγωνία δεν φεύγει έτσι απλά. Δεν γίνεται επ' ουδενί να καταφέρει κανείς να ισορροπήσει ανάμεσα στο χάος γύρω του και εντός του, με αυτόν τον τρόπο. Στοιχηματίζω πως αν παραχωρούταν σε τέτοιου είδους στοχαστές να υπογράψουν μια σύμβαση όπου θα τους αποδέσμευε ολοκληρωτικά από το παράλογο με αντάλλαγμα την ελεύθερη τους σκέψη, αυτοί θα έγλειφαν ηδυπαθώς τις πένες τους. Μπορεί βέβαια κανείς, όχι από φόβο ή από ανάγκη, αλλά με την πλάνη της συγκατάθεσης, να υπογράψει τον ίδιο του τον εξανδραποδισμό. Από τη στιγμή όμως που υπογράφεις μια σύμβαση παραχωρείς τη δυνατότητα να συμμετέχεις στις αποφάσεις, άρα παραχωρείς την ελευθερία σου να αποφασίζεις για τη μοίρα σου. Έχεις το δικαίωμα να εκφράσεις τη γνώμη σου, τη διαφωνία σου, τη συμβουλή σου αλλά ως εκεί. Παραιτείσαι από τη δυνατότητα να αποφασίσεις εσύ ο ίδιος για το περιεχόμενο και τον τρόπο της εργασίας σου και εκχωρείς τον εαυτό σου στον εργοδότη. Έτσι καταστέλλεται η ατομικότητα σου. Όχι λοιπόν, δεν δύναται να είναι κανείς ελεύθερος εφόσον αποφασίζει άλλος για τον εαυτό του. Κι ας έχει υπογράψει ιδία βουλήσει αυτή του την παραχώρηση. Πόσο ύπουλη και παραπλανητική είναι η ιδέα πως αφού κανένας δεν σου επιβάλει δια της βίας να υπογράψεις, παραμένεις ελεύθερος. Τώρα συνειδητοποιώ πως αυτό ακριβώς συνέβη και στη δικιά μου περίπτωση. Πως είναι δυνατόν να μπήκα σε αυτή την πειραματική μέγγενη αυτοβούλως. Θα έπρεπε να συλλέξω τα μολυσμένα από ιούς κύτταρα από τον πλανήτη Βίρις και να τα εξαπολύσω μέσα στα εργαστήρια τους. Να πεθάνουν όλοι μέσα στα ξερατά τους κραυγάζοντας το όνομα μου...

Τράβηξα το "Κράνος της Σκέψης" απότομα από το κεφάλι μου. Ψηλάφησα με τα ακροδάχτυλα την επιφάνεια της συσκευής αναζητώντας σπιθαμή προς σπιθαμή για κάποιο τυχόν κουμπί ακύρωσης. Τελικά βρήκα το πλήκτρο της αποσύνδεσης. Όμως μου ήταν πλέον ξεκάθαρο. Πλήκτρο διαγραφής περιεχομένου δεν υπήρχε από κατασκευής.